تقلید در تلاوت

با توجه به انواع سبکهای تلاوت، ایا مسأله تقلید در تلاوت،امری پسندیده است یا مذموم شناخته میشود؟ ایا امکان گریز از سیطره سبکهای مشهور تلاوت در حال حاضر وجود دارد و اگر چنین است برای تقلیدگریزی و ارایه کارهای نو در تلاوت چه شرایطی لازم است؟ در طیف وسیع انغام و مقامات عربی هنوز ظرفیتهای فراوانی وجود دارد که میتوان آنها را در استخدام هنر تلاوت درآورد؛ همانطور که در برهه های مختلف، این کار توسط قاریان بزرگی چون مصطفی اسماعیل، شعیشع، حصّان و شحات انور صورت گرفته و آنان در هر مقطعی نغمه جدیدی را وارد عرصه الحان قرآنی نمودهاند. تقلید در فن تلاوت، به معنای دنبال کردن شیوه و سبک تلاوت یک قاری توسط قاری دیگر است. حتی بسیاری از قاریان صاحب نام جهان نیز در ابتدای دوران تلاوت خود از قاریان پیش از خود تقلید میکردهاند. از آن جمله میتوان به تقلید شیخ ابوالعینین شعیشع در دوران جوانی از شیخ محمد رفعت و نیز تقلید شیخ راغب مصطفی غلوش از مصطفی اسماعیل اشاره نمود. بنابراین مسأله تقلید دست کم در مراحل ابتدایی و مقدماتی تلاوت، امری کاملاً پذیرفته شده است.
اما نسبت به تقلید در سطوح بالا و مراحل عالی، میبایست به یک نکته بسیار پر اهمیت توجه نمود. مهمترین شاخص برای ارزیابی تلاوت یک قاری، ارزش فنی تلاوت و میزان تسلط او در تلفیق آهنگها با الفاظ و کلمات قرآن کریم است؛ به شکلی که همگونی این دو جریان در تمامی تلاوت او احساس شود. به عبارت دیگر قاری باید به سطحی از تسلط در تلاوت دست یافته باشد که هیچگونه ایراد و خللی بر تلاوتش وارد نباشد. بر اساس این شاخص مهم، گاه ارزش فنی یک تلاوت تقلیدی ممکن است از یک تلاوتی که در ظاهر نوآوریهایی نیز دارد، بسیار بیشتر باشد. بنابراین یک تقلید خوب و فنی نیز جایگاه و ارزش خاص خود را همواره خواهد داشت. اما این سخن هرگز به معنی درجا زدن و باقی ماندن در چنین مرحلهای نیست؛ بلکه با فراهم آوردن شرایطی چند، امکان تقلیدگریزی برای برخی از افراد مستعد وجود دارد. آنچنان که در خود کشور مصر نیز از میان خیل عظیم قاریان در یک صد سال اخیر تنها تعدادی انگشتشمار را سراغ داریم که موفق به ارایه شیوههایی متفاوت و نو در تلاوت قرآن کریم شدهاند. نتیجه اینکه درباره جواز یا عدم جواز تقلید در تلاوت نمیتوان حکم واحدی صادر کرد و به طور کلی تقلید را امری مذموم یا مقبول دانست.
بسیاری بر این باورند که دیگر عصر طلایی تلاوت قرآن در مصر به پایان رسیده و آنچه توسط بزرگان قاریان ارایه و به ثبت رسیده تمام آن چیزی است که در هنر تلاوت میتوان به انجام رساند. به دیگر سخن تمامی ظرفیتهای موجود در حوزه لحن، اشباع گردیده است. اما در برابر آنان عدهای نیز معتقدند به رغم آنکه عصر طلایی تلاوت به پایان رسیده، هنوز هم ظرفیتهای بکر و دست نخوردهای در این هنر وجود دارد که میتوان از آنها استفاده کرد؛ همانطور که طی سالهای اخیر کسانی مانند شحات محمد انور با ارایه کارهایی نو در تلاوت نشان دادهاند که چنین امکانی هنوز هم وجود دارد.
نگارنده نیز معتقد است اگرچه یک روند تاریخی نشان داده که جریان تلاوت قرآن کریم در کشور مصر رو به افول است، اما به دو دلیل مهم میتوان کارهای جدیدی را هم ارائه داد:
اولاً: در طیف وسیع انغام و مقامات عربی هنوز ظرفیتهای فراوانی وجود دارد که میتوان آنها را در استخدام هنر تلاوت درآورد؛ همانطور که در برهه های مختلف، این کار توسط قاریان بزرگی چون مصطفی اسماعیل، شعیشع، حصّان و شحات انور صورت گرفته و آنان در هر مقطعی نغمه جدیدی را وارد عرصه الحان قرآنی نمودهاند.
ثانیاً: در یک کار موسیقایی ـ نظیر تلاوت قرآن کریم ـ تکنیکها یا حالتهای اجرا، دامنه بسیار وسیعی دارند که میتوان با تغییر آنها اشکال متفاوتی ایجاد نمود و این کاری است که بسیاری از مشاهیر قرائت انجام دادهاند و پس از آنان نیز قابل انجام است.
برای پدید آوردن سبکهای جدید چهار شرط اساسی لازم است:
نخست: تسلط کامل قاری بر ابعاد فن تلاوت؛ به سخن دیگر سطح تلاوت قاری در همه ابعاد آن ـ از قبیل وقف و ابتدا، تجوید، لحن و صوت ـ باید در اندازه قابل قبول و در یک کلام استاندارد باشد.
دوم: احاطه کامل بر مجموعه آثار برجای مانده از قاریان مشهور جهان. برای این مرحله لازم است قاری از آنچه در گذشته تحقق یافته است، آگاهی داشته باشد؛ و این کار مستلزم تلاش زیادی است.
سوم: برخورداری از دانش کافی در زمینه مقامات و انغام عربی و تسلط در اجرای آنها. لازم است قاری از ظرفیتهای موجود در موسیقی مقامی عرب و فرعیات مقامها آگاه بوده و از آن استفاده کامل نماید.
چهارم: برخورداری از نبوغ و استعداد ویژه موسیقایی.
برخورداری از گوش قوی، قدرت درک و دریافت صحیح پردههای موسیقی، توان ترکیب نغمات، قدرت انطباق انغام و الفاظ آیت و ... اجزایی از این نبوغ و استعداد ویژه هستند*.

مقالات تصویری، مقالاتی هستند که به جای استفاده از کلمات و جملات، با یک نگاه و با سادهترین راه مطالب را به خواننده منتقل میکند. در این صفحه از اینگونه تصاویر استفاده کردهایم. شما میتوانید برای هر کدام از تصاویر یک یا چند آیه از قرآن کریم که بیانگر پیام آن تصاویر باشد را انتخاب کنید و به دفتر ماهنامه ارسال کنید. به سه نفر از کسانی که آیت متناسب را، با ذکر شماره تصویر ارسال کنند، به قید قرعه جوایزی اهدا میشود.
منبع:پایگاه حوزه نت
ارسال توسط کاربر محترم سایت : savin125125